(«Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркіне – 25 жыл)
Қазақстанның жүрегінде, көгілдір көлдердің айнасында таулар шағылысып, ауаға қарағайдың хош иісі сіңген мекенде, ширек ғасыр бойы табиғат мұрасын қорғап, дамытып келе жатқан – «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі.
2000 жылғы тамызда Үкімет қаулысымен құрылғаннан бері, ГНПП «Бурабай» еліміздегі ең маңызды табиғат қорғау аумақтарының біріне айналды. Бүгінде ол 129 мың гектардан астам жерді қамтиды. Бұл – Щучинск-Бурабай курорттық аймағындағы таулар, ормандар мен көлдерден тұратын, Қазақстанның ең танымал табиғи аймақтарының бірі.
Орманшылықтан – ұлттық паркке дейін
Бұл аумақты қорғау тарихы ғасырдан аса уақытты қамтиды. Алғашқы орманшылық 1898 жылы құрылды – мақсат хищниктік ағаш кесуді тоқтату және орманды қалпына келтіру еді. 1935 жылы мұнда «Боровое» қорығы құрылды, ал 1941 жылы ол КСРО Ғылым академиясының ғылыми базасына айналды. Соғыс жылдары мұнда Владимир Вернадский, Владимир Сукачёв бастаған көрнекті ғалымдар эвакуацияланды.
Бірқатар қайта құрулардан кейін қазіргі ұлттық парк мәртебесін «Бурабай» 2000 жылы алып, Қазақстан Республикасы Президенті Іс Басқармасының қарамағына өтті. Бұл қадам табиғи кешендерді сақтау, инфрақұрылымды жаңарту және экотуризмді дамыту ісіне жүйелі көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік берді.
Қазіргі Бурабай: технология мен дәстүрдің тоғысы
25 жыл ішінде парк орман шаруашылығынан – табиғат пен цифрлық шешімдер үйлескен жоғары технологиялық экожүйеге айналды. Директор Сергей Быковтың басшылығымен ГНПП «Бурабай» табиғатты қорғаудың инновациялық тәсілдерін енгізуде.
Негізгі жетістіктердің бірі – Smart National Park Burabay жүйесі. Бұл – Қазақстандағы алғашқы интеллектуалды платформа, ол орман өрттері мен табиғат қорғау режимінің бұзылуын нақты уақыт режимінде анықтайды. Жүйе оптикалық камералар мен жасанды интеллект элементтеріне сүйене отырып, өрттің координаттарын бірден анықтап, ақпаратты диспетчерлік орталыққа жолдайды.
Сондай-ақ парк балық аулауға арналған электронды жолдамалардың онлайн-жүйесін енгізді, бақылау-өткізу пункттерін автоматтандырды, бүкіл аумақты толық қамтитын цифрлық радиобайланыс жүйесін орнатты.
Орманды сақтау – ұрпақтар еңбегі
Парк басым бағыттарының бірі – аймақ микроклиматын қалыптастыратын қарағайлы ормандарды қалпына келтіру. Биыл орманшылар болашақ тұқымға арналған 5 тонна қарағай бүрін жинады. Питомниктерде жыл сайын жүздеген мың көшет өсіріліп, 100 гектардан астам аумақта отырғызылады.
Орманды қалпына келтіру – ондаған жылдарға созылатын еңбек. Бір бүрден толыққанды орман қалыптасуы үшін 50 жылға дейін уақыт қажет. Әрбір ағаш – мамандардың ұзақ еңбегінің нәтижесі.
Ғылым және экологиялық мониторинг
25 жыл ішінде табиғи экожүйелерді зерттеуге және қорғауға бағытталған ғылыми жұмыстар жүргізілді. Өсімдіктер, жануарлар дүниесі, климат, топырақ пен гидрологиялық жағдайлар бойынша көпжылдық бақылаулар жүргізіліп, экожүйенің ұзақ мерзімді өзгерістерін қадағалайтын мәліметтер базасы жинақталды. Осы деректер негізінде табиғи кешендерді қалпына келтіру шаралары әзірленді. Соңғы 5 жылда кәсіби басылымдарда 50 ғылыми мақала жарияланды.
Мыңдаған оқушы, студент пен тұрғындар қатысқан экологиялық ағарту жұмыстары жолға қойылды. Экологиялық үйірмелер, мектеп орманшылықтары құрылып, табысты жұмыс істеуде.
Табиғатқа зиян келтірмейтін туризм
Парк жылына миллионнан астам турист қабылдайды. Бұл – үлкен жүктеме. Осыны ескере отырып, экологиялық инфрақұрылым белсенді дамуда. Соңғы жылдары 14 туристік маршрут, 40-тан астам пикник аймағы және жеті бақылау алаңы абаттандырылды (Болектау, Аютас, Туфелька, Максимка және т.б.). Бұл нысандар ландшафтты тапталудан сақтап, экотуризмге жол ашты. Щучье және Бурабай көлдерінің маңында жаяу және велосипед жолдары салынды.
Халықаралық мойындау
2022 жылы парк ЮНЕСКО-ның биосфералық резерват мәртебесіне ие болды. Бұл – табиғатты қорғау мен орнықты даму бойынша Қазақстанның әлемдік стандарттарға сай жұмыс істейтінін дәлелдейді.
Болашаққа бағдар
ГНПП «Бурабай» тұрақты даму бағытын жалғастырады: автокөлік қозғалысын шектеу, электрошаттлдар желісін құру, жаңа маршруттар ашу, балалар мен жастарға арналған бағдарламаларды кеңейту жоспарлануда.
Бүгінгі Бурабай – адам мен табиғат өзара әрекеттесетін тірі зертхана. Мұнда технология экологияға қызмет етеді, ал әр шешімнің мақсаты – «Қазақстанның інжу-маржанын» болашақ ұрпаққа аман жеткізу.
