АБЫЛАЙХАН АЛАҢЫ ЖӘНЕ АБЫЛАЙ ХАН ТАҒЫ

Әулиекөл жағалауынан 100 м қашықтықта өлшемі 250x500 м болатын орман арасындағы шағын алаң. Солтүстік-шығыста клирингтен 300 м қашықтықта-солтүстік пен солтүстік-батыстан Оқжетпес жартасы-Көкше сілемдері орналасқан. Қазіргі уақытта алаңда автокөлік тұрағы ұйымдастырылып, экскурсовод демалушыларды Бурабай шатқалының көркем жерлерімен, Көкшетау таулары, Көкше шыңы, Оқжетпес жартасы және Оқжетпес шипажайымен таныстыра бастайды.
1991 жылы Ұлы хан Абылайға 280 жылдығына орай стелла орнатылды.
Абылай туралы қазақ халқы көптеген аңыздарды, аңыздар мен өлеңдерді сақтап қалды. Бұл аймақ Абылайдың меншігі болды.
"Бұл табиғи бекіністер, - деп жазды келіссөздерге жіберілген патша офицері, - Абылай жаулардан қорғану үшін пайдаланды. Содан кейін жау әдетте жазда ғана шабуылдады, ал барлық жаз айларында Хан Ордасы Оқжетпес жартасының жанындағы орманда болды. Шыңның басында күндіз-түні бақылаушы кезекшілік етті, сондықтан шабуыл ставканы таң қалдырмады. Қазақтар Абылайдың Поляна - полянаяны осылай атады "(Сәбит Мұқанов "Көкшетау шыңына қарай жыпылықтаған метеор").
Абылайдың шын аты-Әбілмансұр. Ол 1711 жылы "Түркістан билеушісі Қанішер Абылайдың ұлы сұлу Уәлидің" отбасында дүниеге келген. Шыңғысидтің шығу тегі бойынша Абылай Қазақ хандығының негізін қалаушы Жәнібек ханның (XV ғасыр) ұрпақтарының аға тармағына жататын.
Жоңғар шапқыншылығы кезінде (1723 ж.Ақтабан шұбырынды-Алкакөл Сулама - ұлы апат) Әбілмансұрдың әкесі Уәли-сұлтан қаза тапты. Сол кездегі сенім бойынша, кек болмас үшін жоңғарлар Уәли-сұлтанның бүкіл руын жойды. Ораздың қызметшісінің арқасында бір Абильмансур тірі қалды. Қызметші оны Төле-би ауылына апарады, онда Сабалақ атымен Әбілмансұр түйе бағады. Содан кейін Әбілмансұр қызметшісімен бірге Көкшетауға келеді. Қарауыл руы жас сұлтанды қабылдайды және оны нағыз жигит жауынгер етіп тәрбиелейді. 20 жасында Дәулетбай оған әскери қару-жарақ пен Шалқайрық атты жылқы сыйлайды. Бұл таңдалған жылқы сол атақты Чалкуирук (жалын - құйрық) жас сұлтанның жорығының алғашқы серігі Чалкуирук болды, онда Абылай батырдың есімі мен қырғыздың (қазақтардың) құрметіне ие болды, - деп жазды Абылайдың шөбересі Шоқан Уәлиханов. Бұл атқа ержүрек жас жігіт атақ-даңққа аттанды. Ол шайқаста се алды, әрдайым жауға шабуыл жасайтын жауынгерлердің алдыңғы қатарында болды.
Абылай ханның алғашқы жекпе-жегін Сәбит Мұқанов "жыпылықтаған метеор" кітабында осылай сипаттайды..."Бірақ бай табыны ұзақ уақыт өтпейді. Жоңғар қалмақтары Есілде де пайда болды, көптеген бейбіт ауылдарды қиратты, тоналған мал мен тұтқындарды алып кетті. Бұл аймақтың билері кеңес жинап, жоңғарлардан жеңілген күштерді біріктіріп, жауларын қуып жетіп, олардан кек алуды шешті. Балқаш маңында қазақтар қалмақтарды басып озды. Қызу шайқас басталды. Қазақ жауынгерлерінің арасында бір жигит ерекше көзге түсті. Ол шайқас алаңында "Абылай" жауынгерлік айқайымен қатты жүгірді, оның соққылары дәл және аяусыз болды. Көптеген жауынгерлер батыл шабандозға ілесуге тырысты. Жау дірілдеп кетті. Қазақтар шайқаста жеңіске жетіп, өз тайпаларын босатып, қолға түскен малды қайтарып алды.
Шайқастың қызуы салқындаған кезде, жауынгерлер егжей - тегжейлерді еске түсіре бастады және бір-бірінен таңдана сұрады-Абылайдың есімін кім айқайлады. Бұл Қарауыл Сабалақ руынан шыққан Дәулеткелді байының табынушысы екені белгілі болды. Мұнда жигиттің көмегінсіз барлық шындық ашылды. Хан Абылай Әбілмансұрдың атасы болған, ал Жас жігіт побед кезінде атасының атын Жеңіс айқайы деп айтқан. Абылай 1771 жылы Түркістандағы Қожа Ахмет Иассауи мешітіндегі барлық үш жүз өкілдерінің съезінде Бүкілқазақ ханы болып сайланғанымен, оны Сұлтан, содан кейін Орта жүз ханы деп тану 1734 жылы орын алды.
Абылай хан стелласынан 120 метр биіктікте Көкше қаласының етегінде қазақтар үшін қасиетті орын, Абылай ханның табиғи гранит тағына ие.
Аңыз бойынша, Орта жүздің ірі қазақ руларының өкілдері Сабалақ табынушысын осы табиғи тағына ақ қошмарға отырғызып, Орта жүздің ханы деп жариялады. Әбілмансұрдың өзі Абылай хан деп аталды.
Атығай мен Қарауыл руы оған алты сұлу қызды әйеліне беріп, алты ақ киіз үй салды.
Рухтардың аңыздары бойынша Абылайдың қамқоршысы сары түйе болған. Егер түйеения алаңына апаратын жолда жатса, Абылай жеңіс күтеді, егер керісінше - сәтсіздік немесе жеңіліс болса. Абылайдың күш-жігері күшті және тәуелсіз Қазақ мемлекетін құруға бағытталды. Саяси тәуелсіздігін сақтай отырып, Абылай Санкт-Петербургте ант беруден бас тартты.
Абылай Қазақстанның аумақтық тұтастығын қорғап қана қоймай, қазақ Көшпенділерін қайтарып, кеңейтіп қана қоймай, мемлекеттілікті нығайтып, Қазақ хандығының халықаралық беделін көтере алды.
70 жасқа дейін өмір сүрген Абылай ауырып, адал Бұқар жырауды (ертегіші) шақырды. "Орындалмаған армандар, тілектер бар ма? - деп сұрады ескі данышпан. Абылай адал досымен қоштасып, үш тілегін білдірді:
- Көп қан төгілді, бірақ егер Мен оны төкпесем, менің жауларым мұны істейтін еді.
- Менің халқым ешқашан ана жеріне бет бұруға үлгермеді, мен қалалар салуға үлгермедім.
- Халық бірігіп үлгермеді, онда көптеген раскольников...болды"
Абылай Хан 1781 жылы Ташкентте қайтыс болып, Түркістандағы Ахмет Яссауи мешітінде жерленген. Ұлы Абылайдың армандарын-бостандық, тәуелсіздік және бірлік - оның асыл ұрпақтары орындады. Қазақстан тәуелсіз зайырлы мемлекетке айналды. Егемен Қазақстанды тұңғыш халық сайлаған Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев басқарады.